Hoe kun je de bijbel ook lezen?
Dien je de bijbel te lezen als een historisch verslag van gebeurtenissen, die chronologisch in de juiste volgorde staan. Als je dat vindt en je hebt er geen probleem mee, prima (hoewel).
De manier van bijbellezen kan m.i. ook op een andere manier. Voor mensen uit het 'Westen' is dat lastig (vind ik ook). Een verhaal is voor ons waar of niet waar (toch).
Ik wil graag aan de hand van 2 soorten verhalen uit de bijbel uitleggen dat 'blijkbaar' de bijbelse auteurs/redacteurs daar minder moeite mee hebben gehad.
In de bijbel hebben we n.l. 2 scheppingsverhalen (maar b.v. ook 2 geboorteverhalen (Kerst)).
Als eerste een inleiding op de scheppingsverhalen.
Voor het onderwerp schepping en evolutie is er in orthodoxe kringen de laatste tijd veel aandacht.
Dit heeft te maken met het boek "En de aarde bracht voort" van Gijsbert van den Brink.
Maar er waren al andere geluiden: zie b.v. het boek over nerd Tycho van Corien Oranje en Cees Dekker of recent van hun drieën het boek Oer. Het boek van van den Brink heb ik (nog) niet gelezen (sorry).
Het boek van Oranje/Dekker wel (dit geeft het niveau van uw auteur aan.😉).
Het viel mij op dat in het boek over Tycho vrijwel niet ingegaan werd op de verhalen uit Genesis. Zelfs de dominee uit het boek had weinig te melden.
Nu ga ik me niet wagen aan een wetenschappelijke uitleg. Lees b.v. over Oer deze bijbelblog van de PThU.
Ik wil toch wel een aantal opmerkingen meegeven over de 2 zgn. scheppingsverhalen van Genesis.
Genesis 1 - 2:4
De structuur (van het scheppen) is hier:
Dag 1 Licht (dag) en duisternis (nacht)
Dag 2 Gewelf (hemel) en wateren onder en boven
Dag 3 Het droge (aarde/land) scheiden van de wateren (zeeën)
Dag 4 Grote en kleine lichten
Dag 5 Vogels en vissen
Dag 6 Dieren op het land en de mens (mannelijk en vrouwelijk)
Dag 7 Sabbat
Nu komt overeen:
dag 1 met dag 4 (dag 4 met zon/maan/sterren past in dag 1 met dag en nacht)
dag 2 met dag 5 (vogels en vissen passen in de wateren boven en beneden)
dag 3 met dag 6 (dieren en mensen horen op de droge aarde)
Alles gedragen door dag 7
(Vergelijking met de 7-armige menorah.)
Er zit dus een bepaalde structuur in het scheppingsverhaal.
Het lijkt wel een ouverture voor de gehele bijbel. God maakt duidelijk dat licht en duisternis niet bij elkaar horen. De mens (als kroon op de schepping? Naar Gods beeld geschapen.) mag wonen op de aarde en wordt beschermd tegen de chaosmachten van het water door de koepel van de hemel.
Bijzonder ook dat de zon 'ontgoddelijkt' wordt, door het als een licht te bestempelen (en niet meer).
Is dag 7 (de sabbat) een doorkijkje naar het uiteindelijke Koninkrijk van God (een nieuwe hemel en een nieuwe aarde)?.
Theologisch vertelt Genesis 1 al het nodige, maar om dit nu als een wetenschappelijke publicatie te zien voor bv het blad Nature. Nou nee.
Genesis 2:4 - 4:26
De aarde begint hier hartstikke droog! (Er was nog geen regen gevallen).
Hoe anders dan de oervloed van Genesis 1.
Dan eerst een damp, daarna de mens. Geplaatst in een hof in Eden.
Dan laat God de bomen groeien. De volgorde 'lijkt' anders dan in Genesis 1.
De hof in Eden wordt gelokaliseerd bij Babel. Dat klinkt gelijk al bekend.
Abraham zal straks ook uit Ur wegtrekken. Maar nu eerst nog even Adam, die geen mens (tegenover) had. Daarna gaan we even wat bellen laten rinkelen: Boom van kennis van goed en kwaad (= de Thora) en de boom van het leven (Deuteronomium 30:19).
Ligt het oordelen bij God en niet bij de mens, maar wil de mens toch liever zijn eigen god zijn. In hoeverre vertrouwt de mens op God.
Hierna volgt het verhaal van Kain en Abel. De mens die zijn medemens doodt.
De verhalen (of eigenlijk tegenverhalen) van Adam/Eva en Kain/Abel doen mij denken aan de samenvatting die Jezus geeft van de wet en profeten (Matt 22:34-40):
God liefhebben met heel je hart en met geheel uw ziel en geheel uw verstand en aan dit gelijk: je naaste als jezelf.
De oerverhalen in Gen: 1-5 dienen we niet letterlijk te lezen maar als oeverture van de bijbel. Een historische zondeval ver in het verleden (6000 jaar terug?) bestaat niet.
De verhalen zijn ontstaan in de tijd van de babylonsiche ballingschap van Israel.
In die cultuur namen ze de verhalen van de omgeving over, maar zetten ze in dienst van het verhaal van God met Israel.
Wat dus wel historisch is, zijn de vele schrijvers die aan de verhalen geschreven hebben. Ze vertellen over hun eigen ervaring met het leven zoals zij dat op een concreet moment ervoeren.
Afgezien dat het hier wel de visie is van ‘Israel’ op de mens, kun je toch ook gerust je eigen naam gaan inkleuren in deze verhalen. Leef jij nog in die mooie tuin of ben je er ook uitgestuurd (zoals de verloren zoon). In Joh. 20, 15 komt Jezus (als de laatste Adam) in de tuin weer in contact met Maria. Hier herkennen ze elkaar. De Maria die gewaakt had bij het graf en getuige was van het nieuwe leven.
Nu kunnen we het nog wel hebben, die veranderde kijk aan de begin van de bijbel.
Veel mensen beginnen gewoon vanaf Genesis 2 , de bijbel als historie te lezen.
Iemand die het omgaan met de bijbel mooi bezingt is Tim van Wijngaarden met het lied Het Woord.
Veel mensen buiten de kerk zien de bijbel als sprookjes.
Ik denk dat dit de verhalen te kort doet. De historische waarheid is dat christenen Jezus zien als Koning (maar dan wel een heel andere).
Deze kiest voor nederigheid en is geen Augustus of Herodes (of vul maar een nieuwe naam in uit deze tijd).
Daarom blijven deze verhalen wat mij betreft ook fier overeind, maar laten we er dan zelf ook geen sprookjes van maken.
Als je daar een beetje van bijgekomen bent en de verhalen weer gaat bestuderen (van kaft tot kaft) dan blijken ze toch elke keer weer te gaan spreken.
Mijn tip: ga nu niet discussiëren of verhalen wel of niet zo gebeurd zijn, maar ga ze met elkaar lezen.
En dan niet alleen op zondag een stukje (vaak totaal uit de context getrokken) maar ga met elkaar aan de slag met een geheel verhaal. Dit kan door zorgvuldig lezen, maar daarna ook door uitbeelden, drama, dans of een mooi knutselwerkje.
En die zondeval: vul voor Adam je eigen naam in en kijk ook nog eens naar het Journaal. Die zondeval is hartstikke actueel.
Verdere verdiepingsmateriaal:
Over de Bijbel en Mattheus van ds. Ilonka Terlouw
Genesis anders van ds. Bart Gijsbertsen
Frans Breukelman (theoloog uit de vorige eeuw):
Eigen boekbespreking over Genesis door ds. Frans Breukelman (video: die moet je zien!)
Les over Over Genesis 1 (video)
Website http://fransbreukelman.nl/ met promotie onderzoek van ds. G. van Zanden
Zo nieuw (en ongewoon) is dit bijbellezen dus niet. We staan in een protestantse traditie, in ieder geval binnen de PKN.
Maar ook binnen de Nederlands Gereformeerde Kerken is het niet geheel onbekend. Zie dit document van Peter van Veen, opleidingscoördinator binnen de NGK.
Of een literaire! uitleg van Prof. Dr. Jaap Dekker (TUK) van Jona (of deze versie).
Prof. Dr. Jaap Dekker heeft ook een interessante lezing gehouden over Jesaja.
Hierin belicht hij dat dat dit boek over een langere periode is ontstaan, maar ook een eenheid van compositie is. Zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Jesaja_(boek) waar gesproken wordt over meerdere Jesaja’s.
De manier van bijbellezen kan m.i. ook op een andere manier. Voor mensen uit het 'Westen' is dat lastig (vind ik ook). Een verhaal is voor ons waar of niet waar (toch).
Ik wil graag aan de hand van 2 soorten verhalen uit de bijbel uitleggen dat 'blijkbaar' de bijbelse auteurs/redacteurs daar minder moeite mee hebben gehad.
In de bijbel hebben we n.l. 2 scheppingsverhalen (maar b.v. ook 2 geboorteverhalen (Kerst)).
Als eerste een inleiding op de scheppingsverhalen.
Voor het onderwerp schepping en evolutie is er in orthodoxe kringen de laatste tijd veel aandacht.
Dit heeft te maken met het boek "En de aarde bracht voort" van Gijsbert van den Brink.
Maar er waren al andere geluiden: zie b.v. het boek over nerd Tycho van Corien Oranje en Cees Dekker of recent van hun drieën het boek Oer. Het boek van van den Brink heb ik (nog) niet gelezen (sorry).
Het boek van Oranje/Dekker wel (dit geeft het niveau van uw auteur aan.😉).
Het viel mij op dat in het boek over Tycho vrijwel niet ingegaan werd op de verhalen uit Genesis. Zelfs de dominee uit het boek had weinig te melden.
Nu ga ik me niet wagen aan een wetenschappelijke uitleg. Lees b.v. over Oer deze bijbelblog van de PThU.
Ik wil toch wel een aantal opmerkingen meegeven over de 2 zgn. scheppingsverhalen van Genesis.
Genesis 1 - 2:4
De structuur (van het scheppen) is hier:
Dag 1 Licht (dag) en duisternis (nacht)
Dag 2 Gewelf (hemel) en wateren onder en boven
Dag 3 Het droge (aarde/land) scheiden van de wateren (zeeën)
Dag 4 Grote en kleine lichten
Dag 5 Vogels en vissen
Dag 6 Dieren op het land en de mens (mannelijk en vrouwelijk)
Dag 7 Sabbat
Nu komt overeen:
dag 1 met dag 4 (dag 4 met zon/maan/sterren past in dag 1 met dag en nacht)
dag 2 met dag 5 (vogels en vissen passen in de wateren boven en beneden)
dag 3 met dag 6 (dieren en mensen horen op de droge aarde)
Alles gedragen door dag 7
(Vergelijking met de 7-armige menorah.)
Er zit dus een bepaalde structuur in het scheppingsverhaal.
Het lijkt wel een ouverture voor de gehele bijbel. God maakt duidelijk dat licht en duisternis niet bij elkaar horen. De mens (als kroon op de schepping? Naar Gods beeld geschapen.) mag wonen op de aarde en wordt beschermd tegen de chaosmachten van het water door de koepel van de hemel.
Bijzonder ook dat de zon 'ontgoddelijkt' wordt, door het als een licht te bestempelen (en niet meer).
Is dag 7 (de sabbat) een doorkijkje naar het uiteindelijke Koninkrijk van God (een nieuwe hemel en een nieuwe aarde)?.
Theologisch vertelt Genesis 1 al het nodige, maar om dit nu als een wetenschappelijke publicatie te zien voor bv het blad Nature. Nou nee.
Genesis 2:4 - 4:26
De aarde begint hier hartstikke droog! (Er was nog geen regen gevallen).
Hoe anders dan de oervloed van Genesis 1.
Dan eerst een damp, daarna de mens. Geplaatst in een hof in Eden.
Dan laat God de bomen groeien. De volgorde 'lijkt' anders dan in Genesis 1.
De hof in Eden wordt gelokaliseerd bij Babel. Dat klinkt gelijk al bekend.
Abraham zal straks ook uit Ur wegtrekken. Maar nu eerst nog even Adam, die geen mens (tegenover) had. Daarna gaan we even wat bellen laten rinkelen: Boom van kennis van goed en kwaad (= de Thora) en de boom van het leven (Deuteronomium 30:19).
Ligt het oordelen bij God en niet bij de mens, maar wil de mens toch liever zijn eigen god zijn. In hoeverre vertrouwt de mens op God.
Hierna volgt het verhaal van Kain en Abel. De mens die zijn medemens doodt.
De verhalen (of eigenlijk tegenverhalen) van Adam/Eva en Kain/Abel doen mij denken aan de samenvatting die Jezus geeft van de wet en profeten (Matt 22:34-40):
God liefhebben met heel je hart en met geheel uw ziel en geheel uw verstand en aan dit gelijk: je naaste als jezelf.
De oerverhalen in Gen: 1-5 dienen we niet letterlijk te lezen maar als oeverture van de bijbel. Een historische zondeval ver in het verleden (6000 jaar terug?) bestaat niet.
De verhalen zijn ontstaan in de tijd van de babylonsiche ballingschap van Israel.
In die cultuur namen ze de verhalen van de omgeving over, maar zetten ze in dienst van het verhaal van God met Israel.
Wat dus wel historisch is, zijn de vele schrijvers die aan de verhalen geschreven hebben. Ze vertellen over hun eigen ervaring met het leven zoals zij dat op een concreet moment ervoeren.
Afgezien dat het hier wel de visie is van ‘Israel’ op de mens, kun je toch ook gerust je eigen naam gaan inkleuren in deze verhalen. Leef jij nog in die mooie tuin of ben je er ook uitgestuurd (zoals de verloren zoon). In Joh. 20, 15 komt Jezus (als de laatste Adam) in de tuin weer in contact met Maria. Hier herkennen ze elkaar. De Maria die gewaakt had bij het graf en getuige was van het nieuwe leven.
Nu kunnen we het nog wel hebben, die veranderde kijk aan de begin van de bijbel.
Veel mensen beginnen gewoon vanaf Genesis 2 , de bijbel als historie te lezen.
Iemand die het omgaan met de bijbel mooi bezingt is Tim van Wijngaarden met het lied Het Woord.
Veel mensen buiten de kerk zien de bijbel als sprookjes.
Ik denk dat dit de verhalen te kort doet. De historische waarheid is dat christenen Jezus zien als Koning (maar dan wel een heel andere).
Deze kiest voor nederigheid en is geen Augustus of Herodes (of vul maar een nieuwe naam in uit deze tijd).
Daarom blijven deze verhalen wat mij betreft ook fier overeind, maar laten we er dan zelf ook geen sprookjes van maken.
Als je daar een beetje van bijgekomen bent en de verhalen weer gaat bestuderen (van kaft tot kaft) dan blijken ze toch elke keer weer te gaan spreken.
Mijn tip: ga nu niet discussiëren of verhalen wel of niet zo gebeurd zijn, maar ga ze met elkaar lezen.
En dan niet alleen op zondag een stukje (vaak totaal uit de context getrokken) maar ga met elkaar aan de slag met een geheel verhaal. Dit kan door zorgvuldig lezen, maar daarna ook door uitbeelden, drama, dans of een mooi knutselwerkje.
En die zondeval: vul voor Adam je eigen naam in en kijk ook nog eens naar het Journaal. Die zondeval is hartstikke actueel.
Verdere verdiepingsmateriaal:
Over de Bijbel en Mattheus van ds. Ilonka Terlouw
Genesis anders van ds. Bart Gijsbertsen
Frans Breukelman (theoloog uit de vorige eeuw):
Eigen boekbespreking over Genesis door ds. Frans Breukelman (video: die moet je zien!)
Les over Over Genesis 1 (video)
Website http://fransbreukelman.nl/ met promotie onderzoek van ds. G. van Zanden
Zo nieuw (en ongewoon) is dit bijbellezen dus niet. We staan in een protestantse traditie, in ieder geval binnen de PKN.
Maar ook binnen de Nederlands Gereformeerde Kerken is het niet geheel onbekend. Zie dit document van Peter van Veen, opleidingscoördinator binnen de NGK.
Of een literaire! uitleg van Prof. Dr. Jaap Dekker (TUK) van Jona (of deze versie).
Prof. Dr. Jaap Dekker heeft ook een interessante lezing gehouden over Jesaja.
Hierin belicht hij dat dat dit boek over een langere periode is ontstaan, maar ook een eenheid van compositie is. Zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Jesaja_(boek) waar gesproken wordt over meerdere Jesaja’s.